مقایسه اثر بخشی دو شیوه گروه درمانی شناختی ـ رفتاری و واقعیت درمانی بر جرات ورزی دختران دبیرستانی کم جرات شهرسرخس

موضوع پژوهش حاضر مقایسه میزان اثربخشی واقعیت درمانی گروهی با گروه درمانی شناختی-رفتاری بر افزایش جرات ورزی دانش آموزان دختر مقطع دبیرستان بود. طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی به صورت پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. نمونه این پژوهش شامل 45 دانش آموز دختر شهر سرخس بود که در سال تحصیلی 91-90 به تحصیل اشتغال داشتند. این افراد با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده و بر اساس پرسشنامه جرات ورزی کاتلر و گیورا کم جرات تشخیص داده شده بودند. شرکت کنندگان به شیوه تصادفی به سه گروه، تقسیم شدند. گروه اول درمان شناختی-رفتاری را دریافت کردند؛ گروه دوم واقعیت درمانی را دریافت کردند؛ و گروه سوم مداخله ای دریافت نکردند. هر سه گروه در سه مرحله زمانی پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دو ماهه مورد سنجش قرار گرفتند. ابزارهای سنجش در این پژوهش عبارت بود از پرسشنامه جرات ورزی کاتلر و گیورا. داده ها با استفاده از نرم افزار spss 16 و با روشهای آماری تحلیل واریانس یک راهه وتحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و آزمون تعقیبی شفه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در فرض اول با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یک راهه به بررسی معنادار بودن تفاوت گروهها در پس آزمون پرداخته شد. نتایج این آزمون گویای این بود که میان نمرات 3 گروه در پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد لذا در گام بعدی از آزمون تعقیبی شفه بهره گرفتیم تا تمام مقایسه های ممکن میان گروهها را انجام داده باشیم. باتوجه به نتایج بدست آمده از این آزمون سطح اطمینان 0.235بیانگر این مطلب است که تفاوت مشاهده شده میان گروه شناختی-رفتاری و واقعیت درمانی در پس آزمون معنادار نمی باشد وباوجود اینکه نمره جرات ورزی گروه واقعیت درمانی حدود 8 نمره بیشتر از گروه شناختی رفتاری در پس آزمون افزایش داشته ولی به لحاظ آماری معنادار نیست و فرض محقق مبنی بر وجود تفاوت در اثربخشی این دوروش مورد تایید واقع نشد. بنابراین می توان چنین نتیجه گیری کرد که در تغییر رفتار غیر جراتمندانه در جریان 7 جلسه مشاوره گروهی، تاکید بر هویت موفق و انتخاب رفتار درست به اندازه تاکید بر جنبه های شناختی ، در افزایش رفتارهای جراتمندانه موثر است.بر همین اساس واقعیت درمانی به اندازه گروه درمانی شناختی-رفتاری در افزایش جرات ورزی دانش آموزان کم جرات موثر است. ودر کنار تغییر باورهای غیر منطقی و جایگزینی باورهای کار آمد و سالم به جای باورهای غیر منطقی، مناسبترین درمان،تغییر رفتار از طریق انتخاب اعمال مفیدو سازنده است.به طور کلی رویکرد شناختی رفتاری می خواهد از طریق تغییر عقیده و فکر جرات ورزی افراد را بالا ببرد و رویکرد واقعیت درمانی از طریق افزایش قدرت انتخاب و رفتار مبتنی بر واقعیت می خواهد جرات ورزی را افزایش دهد. در فرض دوم بنا به نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر مشخص می شود که گروه درمانی شناختی رفتاری بر جرات ورزی دختران دبیرستانی تاثیر مثبت معنی داری دارد.و فرضیه محقق مبنی براثربخشی این روش مورد تایید واقع شد.به عبارت دیگر در اثر گروه درمانی شناختی رفتاری از جلسه پیش آزمون تا پس آزمون نمره جرات ورزی آزمودنی های گروه شناختی رفتاری نسبت به گروه کنترل افزایش بیشتری نشان داده است که این افزایش طی دوره پیگیری نیز حفظ شده است. بنابراین به نظر می رسد درمان کارامد درمانی است که هدف آن تغییر شناختهای ناکارامد به کمک مداخله های شناختی باشد. از این رو گروه درمانی شناختی رفتاری به دلیل تغییر و بازسازی فلسفه فکری و اصلاح تحریفهای شناختی می تواند به طور اساسی بر افزایش جرات ورزی نوجوانان تاثیر مثبت بگذارد. و از آنجایی که در درمان شناختی رفتاری جنبه های شناختی که رفتار جراتمندانه را بازداری می کنند اصلاح می شوند،این شیوه یکی از مناسبترین شیوه های جرات آموزی به حساب می آید. در فرض سوم بنا به نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر مشخص می شود که واقعیت درمانی گروهی بر جرات ورزی دختران دبیرستانی تاثیر مثبت معنی داری داردو فرضیه محقق مبنی براثربخشی این روش مورد تایید واقع شد.در واقع بین دو گروه واقعیت درمانی و کنترل در میزان افزایش جرات ورزی از جلسه پیش آزمون تا مرحله پس آزمون و پیگیری تفاوت معنی داری وجود دارد. در نهایت مشخص می شود که با عملی کردن مفاهیم و اصول واقعیت درمانی از قبیل ایجاد و پذیرش مسئولیت انتخاب رفتار درست،قبول واقعیات زندگی،ارضای نیازهای اساسی و دستیابی به هویت توفیق می شود جرات ورزی نوجوانان را افزایش داد،زیرا باعث می شود فردگذشته را رها کند و برای اینجا واین لحظه اش برنامه ریزی کندو با پرداختن به خودش، عزت نفس و جسارت بیشتری پیدا کند. در یک جمع بندی کلی می توان گفت از آنجاییکه بر اساس پژوهشهای بعمل آمده رفتار جرات ورزانه رفتاری چند محتوایی است، می توان با کمک طرحهای درمانگری مختلف نسبت به افزایش این مهارت در افراد اقدام کرد. بنابراین ارائه خدمات روانشناختی در زمینه آموزش جرات ورزی به دختران دبیرستانی امری ضروری ومهم می باشد لذا آموزشهایی از این دست به بهبود وضعیت روحی وروانی گروه مورد مطالعه و تغییر نگرش ها و تفکرات اشتباه وبهبود الگوهای رفتاری ناکارامد کمک می کند.